അദ്ധ്യായം 4 
                                         ജ്ഞാനകർമ്മസന്യാസയോഗം 


അഥ ചതുര്ഥോഽധ്യായഃ |


ശ്രീഭഗവാനുവാച |
ഇമം വിവസ്വതേ യോഗം പ്രോക്തവാനഹമവ്യയമ് |
വിവസ്വാന്മനവേ പ്രാഹ മനുരിക്ഷ്വാകവേഽബ്രവീത് || 1 ||

ഏവം പരംപരാപ്രാപ്തമിമം രാജര്ഷയോ വിദുഃ |
സ കാലേനേഹ മഹതാ യോഗോ നഷ്ടഃ പരംതപ || 2 ||

സ ഏവായം മയാ തേഽദ്യ യോഗഃ പ്രോക്തഃ പുരാതനഃ |
ഭക്തോഽസി മേ സഖാ ചേതി രഹസ്യം ഹ്യേതദുത്തമമ് || 3 ||


അര്ജുന ഉവാച |
അപരം ഭവതോ ജന്മ പരം ജന്മ വിവസ്വതഃ |
കഥമേതദ്വിജാനീയാം ത്വമാദൌ പ്രോക്തവാനിതി || 4 ||


ശ്രീഭഗവാനുവാച |
ബഹൂനി മേ വ്യതീതാനി ജന്മാനി തവ ചാര്ജുന |
താന്യഹം വേദ സര്വാണി ന ത്വം വേത്ഥ പരംതപ || 5 ||

അജോഽപി സന്നവ്യയാത്മാ ഭൂതാനാമീശ്വരോഽപി സന് |
പ്രകൃതിം സ്വാമധിഷ്ഠായ സംഭവാമ്യാത്മമായയാ || 6 ||

യദാ യദാ ഹി ധര്മസ്യ ഗ്ലാനിര്ഭവതി ഭാരത |
അഭ്യുത്ഥാനമധര്മസ്യ തദാത്മാനം സൃജാമ്യഹമ് || 7 ||

പരിത്രാണായ സാധൂനാം വിനാശായ ച ദുഷ്കൃതാമ് |
ധര്മസംസ്ഥാപനാര്ഥായ സംഭവാമി യുഗേ യുഗേ || 8 ||

ജന്മ കര്മ ച മേ ദിവ്യമേവം യോ വേത്തി തത്ത്വതഃ |
ത്യക്ത്വാ ദേഹം പുനര്ജന്മ നൈതി മാമേതി സോഽര്ജുന || 9 ||

വീതരാഗഭയക്രോധാ മന്മയാ മാമുപാശ്രിതാഃ |
ബഹവോ ജ്ഞാനതപസാ പൂതാ മദ്ഭാവമാഗതാഃ || 10 ||

യേ യഥാ മാം പ്രപദ്യംതേ താംസ്തഥൈവ ഭജാമ്യഹമ് |
മമ വര്ത്മാനുവര്തംതേ മനുഷ്യാഃ പാര്ഥ സര്വശഃ || 11 ||

കാംക്ഷംതഃ കര്മണാം സിദ്ധിം യജംത ഇഹ ദേവതാഃ |
ക്ഷിപ്രം ഹി മാനുഷേ ലോകേ സിദ്ധിര്ഭവതി കര്മജാ || 12 ||

ചാതുര്വര്ണ്യം മയാ സൃഷ്ടം ഗുണകര്മവിഭാഗശഃ |
തസ്യ കര്താരമപി മാം വിദ്ധ്യകര്താരമവ്യയമ് || 13 ||

ന മാം കര്മാണി ലിംപംതി ന മേ കര്മഫലേ സ്പൃഹാ |
ഇതി മാം യോഽഭിജാനാതി കര്മഭിര്ന സ ബധ്യതേ || 14 ||

ഏവം ജ്ഞാത്വാ കൃതം കര്മ പൂര്വൈരപി മുമുക്ഷുഭിഃ |
കുരു കര്മൈവ തസ്മാത്ത്വം പൂര്വൈഃ പൂര്വതരം കൃതമ് || 15 ||

കിം കര്മ കിമകര്മേതി കവയോഽപ്യത്ര മോഹിതാഃ |
തത്തേ കര്മ പ്രവക്ഷ്യാമി യജ്ജ്ഞാത്വാ മോക്ഷ്യസേഽശുഭാത് || 16 ||

കര്മണോ ഹ്യപി ബോദ്ധവ്യം ബോദ്ധവ്യം ച വികര്മണഃ |
അകര്മണശ്ച ബോദ്ധവ്യം ഗഹനാ കര്മണോ ഗതിഃ || 17 ||

കര്മണ്യകര്മ യഃ പശ്യേദകര്മണി ച കര്മ യഃ |
സ ബുദ്ധിമാന്മനുഷ്യേഷു സ യുക്തഃ കൃത്സ്നകര്മകൃത് || 18 ||

യസ്യ സര്വേ സമാരംഭാഃ കാമസംകല്പവര്ജിതാഃ |
ജ്ഞാനാഗ്നിദഗ്ധകര്മാണം തമാഹുഃ പംഡിതം ബുധാഃ || 19 ||

ത്യക്ത്വാ കര്മഫലാസംഗം നിത്യതൃപ്തോ നിരാശ്രയഃ |
കര്മണ്യഭിപ്രവൃത്തോഽപി നൈവ കിംചിത്കരോതി സഃ || 20 ||

നിരാശീര്യതചിത്താത്മാ ത്യക്തസര്വപരിഗ്രഹഃ |
ശാരീരം കേവലം കര്മ കുര്വന്നാപ്നോതി കില്ബിഷമ് || 21 ||

യദൃച്ഛാലാഭസംതുഷ്ടോ ദ്വംദ്വാതീതോ വിമത്സരഃ |
സമഃ സിദ്ധാവസിദ്ധൌ ച കൃത്വാപി ന നിബധ്യതേ || 22 ||

ഗതസംഗസ്യ മുക്തസ്യ ജ്ഞാനാവസ്ഥിതചേതസഃ |
യജ്ഞായാചരതഃ കര്മ സമഗ്രം പ്രവിലീയതേ || 23 ||

ബ്രഹ്മാര്പണം ബ്രഹ്മ ഹവിര്ബ്രഹ്മാഗ്നൌ ബ്രഹ്മണാ ഹുതമ് |
ബ്രഹ്മൈവ തേന ഗംതവ്യം ബ്രഹ്മകര്മസമാധിനാ || 24 ||

ദൈവമേവാപരേ യജ്ഞം യോഗിനഃ പര്യുപാസതേ |
ബ്രഹ്മാഗ്നാവപരേ യജ്ഞം യജ്ഞേനൈവോപജുഹ്വതി || 25 ||

ശ്രോത്രാദീനീംദ്രിയാണ്യന്യേ സംയമാഗ്നിഷു ജുഹ്വതി |
ശബ്ദാദീന്വിഷയാനന്യ ഇംദ്രിയാഗ്നിഷു ജുഹ്വതി || 26 ||

സര്വാണീംദ്രിയകര്മാണി പ്രാണകര്മാണി ചാപരേ |
ആത്മസംയമയോഗാഗ്നൌ ജുഹ്വതി ജ്ഞാനദീപിതേ || 27 ||

ദ്രവ്യയജ്ഞാസ്തപോയജ്ഞാ യോഗയജ്ഞാസ്തഥാപരേ |
സ്വാധ്യായജ്ഞാനയജ്ഞാശ്ച യതയഃ സംശിതവ്രതാഃ || 28 ||

അപാനേ ജുഹ്വതി പ്രാണം പ്രാണേഽപാനം തഥാപരേ |
പ്രാണാപാനഗതീ രുദ്ധ്വാ പ്രാണായാമപരായണാഃ || 29 ||

അപരേ നിയതാഹാരാഃ പ്രാണാന്പ്രാണേഷു ജുഹ്വതി |
സര്വേഽപ്യേതേ യജ്ഞവിദോ യജ്ഞക്ഷപിതകല്മഷാഃ || 30 ||

യജ്ഞശിഷ്ടാമൃതഭുജോ യാംതി ബ്രഹ്മ സനാതനമ് |
നായം ലോകോഽസ്ത്യയജ്ഞസ്യ കുതോഽന്യഃ കുരുസത്തമ || 31 ||

ഏവം ബഹുവിധാ യജ്ഞാ വിതതാ ബ്രഹ്മണോ മുഖേ |
കര്മജാന്വിദ്ധി താന്സര്വാനേവം ജ്ഞാത്വാ വിമോക്ഷ്യസേ || 32 ||

ശ്രേയാംദ്രവ്യമയാദ്യജ്ഞാജ്ജ്ഞാനയജ്ഞഃ പരംതപ |
സര്വം കര്മാഖിലം പാര്ഥ ജ്ഞാനേ പരിസമാപ്യതേ || 33 ||

തദ്വിദ്ധി പ്രണിപാതേന പരിപ്രശ്നേന സേവയാ |
ഉപദേക്ഷ്യംതി തേ ജ്ഞാനം ജ്ഞാനിനസ്തത്ത്വദര്ശിനഃ || 34 ||

യജ്ജ്ഞാത്വാ ന പുനര്മോഹമേവം യാസ്യസി പാംഡവ |
യേന ഭൂതാന്യശേഷേണ ദ്രക്ഷ്യസ്യാത്മന്യഥോ മയി || 35 ||

അപി ചേദസി പാപേഭ്യഃ സര്വേഭ്യഃ പാപകൃത്തമഃ |
സര്വം ജ്ഞാനപ്ലവേനൈവ വൃജിനം സംതരിഷ്യസി || 36 ||

യഥൈധാംസി സമിദ്ധോഽഗ്നിര്ഭസ്മസാത്കുരുതേഽര്ജുന |
ജ്ഞാനാഗ്നിഃ സര്വകര്മാണി ഭസ്മസാത്കുരുതേ തഥാ || 37 ||

ന ഹി ജ്ഞാനേന സദൃശം പവിത്രമിഹ വിദ്യതേ |
തത്സ്വയം യോഗസംസിദ്ധഃ കാലേനാത്മനി വിംദതി || 38 ||

ശ്രദ്ധാവാംല്ലഭതേ ജ്ഞാനം തത്പരഃ സംയതേംദ്രിയഃ |
ജ്ഞാനം ലബ്ധ്വാ പരാം ശാംതിമചിരേണാധിഗച്ഛതി || 39 ||

അജ്ഞശ്ചാശ്രദ്ദധാനശ്ച സംശയാത്മാ വിനശ്യതി |
നായം ലോകോഽസ്തി ന പരോ ന സുഖം സംശയാത്മനഃ || 40 ||

യോഗസംന്യസ്തകര്മാണം ജ്ഞാനസംഛിന്നസംശയമ് |
ആത്മവംതം ന കര്മാണി നിബധ്നംതി ധനംജയ || 41 ||

തസ്മാദജ്ഞാനസംഭൂതം ഹൃത്സ്ഥം ജ്ഞാനാസിനാത്മനഃ |
ഛിത്ത്വൈനം സംശയം യോഗമാതിഷ്ഠോത്തിഷ്ഠ ഭാരത || 42 ||


ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ

ജ്ഞാനകര്മസംന്യാസയോഗോ നാമ ചതുര്ഥോഽധ്യായഃ ||4 ||