അദ്ധ്യായം 11 

                          

                                        വിശ്വരൂപദർശനയോഗം 

അഥ ഏകാദശോഽധ്യായഃ |

അര്ജുന ഉവാച |

മദനുഗ്രഹായ പരമം ഗുഹ്യമധ്യാത്മസംജ്ഞിതം  |

യത്ത്വയോക്തം വചസ്തേന മോഹോഽയം വിഗതോ മമ || 1 ||

ഭവാപ്യയൌ ഹി ഭൂതാനാം ശ്രുതൌ വിസ്തരശോ മയാ |

ത്വത്തഃ കമലപത്രാക്ഷ മാഹാത്മ്യമപി ചാവ്യയം  || 2 ||

ഏവമേതദ്യഥാത്ഥ ത്വമാത്മാനം പരമേശ്വര |

ദ്രഷ്ടുമിച്ഛാമി തേ രൂപമൈശ്വരം പുരുഷോത്തമ || 3 ||

മന്യസേ യദി തച്ഛക്യം മയാ ദ്രഷ്ടുമിതി പ്രഭോ |

യോഗേശ്വര തതോ മേ ത്വം ദര്ശയാത്മാനമവ്യയം || 4 ||

ശ്രീഭഗവാനുവാച |

പശ്യ മേ പാര്ഥ രൂപാണി ശതശോഽഥ സഹസ്രശഃ |

നാനാവിധാനി ദിവ്യാനി നാനാവര്ണാകൃതീനി ച || 5 ||

പശ്യാദിത്യാന്വസൂന്രുദ്രാനശ്വിനൌ മരുതസ്തഥാ |

ബഹൂന്യദൃഷ്ടപൂര്വാണി പശ്യാശ്ചര്യാണി ഭാരത || 6 ||

ഇഹൈകസ്ഥം ജഗത്കൃത്സ്നം പശ്യാദ്യ സചരാചരം  |

മമ ദേഹേ ഗുഡാകേശ യച്ചാന്യദ്ദ്രഷ്ടുമിച്ഛസി || 7 ||

ന തു മാം ശക്യസേ ദ്രഷ്ടുമനേനൈവ സ്വചക്ഷുഷാ |

ദിവ്യം ദദാമി തേ ചക്ഷുഃ പശ്യ മേ യോഗമൈശ്വരം  || 8 ||

സംജയ ഉവാച |

ഏവമുക്ത്വാ തതോ രാജന്മഹായോഗേശ്വരോ ഹരിഃ |

ദര്ശയാമാസ പാര്ഥായ പരമം രൂപമൈശ്വരം  || 9 ||

അനേകവക്ത്രനയനമനേകാദ്ഭുതദര്ശനം  |

അനേകദിവ്യാഭരണം ദിവ്യാനേകോദ്യതായുദം || 10 ||

ദിവ്യമാല്യാംബരധരം ദിവ്യഗംധാനുലേപനം  |

സര്വാശ്ചര്യമയം ദേവമനംതം വിശ്വതോമുഖം  || 11 ||

ദിവി സൂര്യസഹസ്രസ്യ ഭവേദ്യുഗപദുത്ഥിതാ |

യദി ഭാഃ സദൃശീ സാ സ്യാദ്ഭാസസ്തസ്യ മഹാത്മനഃ || 12 ||

തത്രൈകസ്ഥം ജഗത്കൃത്സ്നം പ്രവിഭക്തമനേകധാ |

അപശ്യദ്ദേവദേവസ്യ ശരീരേ പാംഡവസ്തദാ || 13 ||

തതഃ സ വിസ്മയാവിഷ്ടോ ഹൃഷ്ടരോമാ ധനംജയഃ |

പ്രണമ്യ ശിരസാ ദേവം കൃതാംജലിരഭാഷത || 14 ||

അര്ജുന ഉവാച |

പശ്യാമി ദേവാംസ്തവ ദേവ ദേഹേ സര്വാംസ്തഥാ ഭൂതവിശേഷസംഘാൻ |

ബ്രഹ്മാണമീശം കമലാസനസ്ഥമൃഷീംശ്ച സര്വാനുരഗാംശ്ച ദിവ്യാൻ  || 15 ||

അനേകബാഹൂദരവക്ത്രനേത്രം പശ്യാമി ത്വാം സര്വതോഽനംതരൂപം |

നാംതം ന മധ്യം ന പുനസ്തവാദിം പശ്യാമി വിശ്വേശ്വര വിശ്വരൂപ || 16 ||

കിരീടിനം ഗദിനം ചക്രിണം ച തേജോരാശിം സര്വതോ ദീപ്തിമംതം |

പശ്യാമി ത്വാം ദുര്നിരീക്ഷ്യം സമംതാദ്ദീപ്താനലാര്കദ്യുതിമപ്രമേയം  || 17 ||

ത്വമക്ഷരം പരമം വേദിതവ്യം ത്വമസ്യ വിശ്വസ്യ പരം നിധാനം |

ത്വമവ്യയഃ ശാശ്വതധര്മഗോപ്താ സനാതനസ്ത്വം പുരുഷോ മതോ മേ || 18 ||

അനാദിമധ്യാംതമനംതവീര്യമനംതബാഹും ശശിസൂര്യനേത്രം |

പശ്യാമി ത്വാം ദീപ്തഹുതാശവക്ത്രം സ്വതേജസാ വിശ്വമിദം തപംതം  || 19 ||

ദ്യാവാപൃഥിവ്യോരിദമംതരം ഹി വ്യാപ്തം ത്വയൈകേന ദിശശ്ച സര്വാഃ|

ദൃഷ്ട്വാദ്ഭുതം രൂപമുഗ്രം തവേദം ലോകത്രയം പ്രവ്യഥിതം മഹാത്മന് || 20 ||

അമീ ഹി ത്വാം സുരസംഘാ വിശംതി കേചിദ്ഭീതാഃ പ്രാംജലയോ ഗൃണംതി|

സ്വസ്തീത്യുക്ത്വാ മഹര്ഷിസിദ്ധസംഘാഃ സ്തുവംതി ത്വാം സ്തുതിഭിഃ പുഷ്കലാഭിഃ || 21 ||

രുദ്രാദിത്യാ വസവോ യേ ച സാധ്യാ വിശ്വേഽശ്വിനൌ മരുതശ്ചോഷ്മപാശ്ച|

ഗംധര്വയക്ഷാസുരസിദ്ധസംഘാ വീക്ഷംതേ ത്വാം വിസ്മിതാശ്ചൈവ സര്വേ || 22 ||

രൂപം മഹത്തേ ബഹുവക്ത്രനേത്രം മഹാബാഹോ ബഹുബാഹൂരുപാദം |

ബഹൂദരം ബഹുദംഷ്ട്രാകരാലം ദൃഷ്ട്വാ ലോകാഃ പ്രവ്യഥിതാസ്തഥാഹം  || 23 ||

നഭഃസ്പൃശം ദീപ്തമനേകവര്ണം വ്യാത്താനനം ദീപ്തവിശാലനേത്രം |

ദൃഷ്ട്വാ ഹി ത്വാം പ്രവ്യഥിതാംതരാത്മാ ധൃതിം ന വിംദാമി ശമം ച വിഷ്ണോ || 24 ||

ദംഷ്ട്രാകരാലാനി ച തേ മുഖാനി ദൃഷ്ട്വൈവ കാലാനലസംനിഭാനി|

ദിശോ ന ജാനേ ന ലഭേ ച ശര്മ പ്രസീദ ദേവേശ ജഗന്നിവാസ || 25 ||

അമീ ച ത്വാം ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ പുത്രാഃ സര്വേ സഹൈവാവനിപാലസംഘൈഃ|

ഭീഷ്മോ ദ്രോണഃ സൂതപുത്രസ്തഥാസൌ സഹാസ്മദീയൈരപി യോധമുഖ്യൈഃ || 26 ||

വക്ത്രാണി തേ ത്വരമാണാ വിശംതി ദംഷ്ട്രാകരാലാനി ഭയാനകാനി|

കേചിദ്വിലഗ്നാ ദശനാംതരേഷു സംദൃശ്യംതേ ചൂര്ണിതൈരുത്തമാംഗൈഃ || 27 ||

യഥാ നദീനാം ബഹവോഽംബുവേഗാഃ സമുദ്രമേവാഭിമുഖാ ദ്രവംതി|

തഥാ തവാമീ നരലോകവീരാ വിശംതി വക്ത്രാണ്യഭിവിജ്വലംതി || 28 ||

യഥാ പ്രദീപ്തം ജ്വലനം പതംഗാ വിശംതി നാശായ സമൃദ്ധവേഗാഃ|

തഥൈവ നാശായ വിശംതി ലോകാസ്തവാപി വക്ത്രാണി സമൃദ്ധവേഗാഃ || 29 ||

ലേലിഹ്യസേ ഗ്രസമാനഃ സമംതാല്ലോകാന്സമഗ്രാന്വദനൈര്ജ്വലദ്ഭിഃ|

തേജോഭിരാപൂര്യ ജഗത്സമഗ്രം ഭാസസ്തവോഗ്രാഃ പ്രതപംതി വിഷ്ണോ || 30 ||

ആഖ്യാഹി മേ കോ ഭവാനുഗ്രരൂപോ നമോഽസ്തു തേ ദേവവര പ്രസീദ|

വിജ്ഞാതുമിച്ഛാമി ഭവംതമാദ്യം ന ഹി പ്രജാനാമി തവ പ്രവൃത്തിമ് || 31 ||

ശ്രീഭഗവാനുവാച |

കാലോഽസ്മി ലോകക്ഷയകൃത്പ്രവൃദ്ധോ ലോകാന്സമാഹര്തുമിഹ പ്രവൃത്തഃ|

ഋതേഽപി ത്വാം ന ഭവിഷ്യംതി സര്വേ യേഽവസ്ഥിതാഃ പ്രത്യനീകേഷു യോധാഃ || 32 ||

തസ്മാത്ത്വമുത്തിഷ്ഠ യശോ ലഭസ്വ ജിത്വാ ശത്രൂന്ഭുംക്ഷ്വ രാജ്യം സമൃദ്ധമ്|

മയൈവൈതേ നിഹതാഃ പൂര്വമേവ നിമിത്തമാത്രം ഭവ സവ്യസാചിൻ  || 33 ||

ദ്രോണം ച ഭീഷ്മം ച ജയദ്രഥം ച കര്ണം തഥാന്യാനപി യോധവീരാൻ |

മയാ ഹതാംസ്ത്വം ജഹി മാ വ്യഥിഷ്ഠാ യുധ്യസ്വ ജേതാസി രണേ സപത്നാൻ || 34 ||

സംജയ ഉവാച |

ഏതച്ഛ്രുത്വാ വചനം കേശവസ്യ കൃതാംജലിര്വേപമാനഃ കിരീടീ|

നമസ്കൃത്വാ ഭൂയ ഏവാഹ കൃഷ്ണം സഗദ്ഗദം ഭീതഭീതഃ പ്രണമ്യ || 35 ||

അര്ജുന ഉവാച |

സ്ഥാനേ ഹൃഷീകേശ തവ പ്രകീര്ത്യാ ജഗത്പ്രഹൃഷ്യത്യനുരജ്യതേ ച|

രക്ഷാംസി ഭീതാനി ദിശോ ദ്രവംതി സര്വേ നമസ്യംതി ച സിദ്ധസംഘാഃ || 36 ||

കസ്മാച്ച തേ ന നമേരന്മഹാത്മന്ഗരീയസേ ബ്രഹ്മണോഽപ്യാദികര്ത്രേ|

അനംത ദേവേശ ജഗന്നിവാസ ത്വമക്ഷരം സദസത്തത്പരം യത് || 37 ||

ത്വമാദിദേവഃ പുരുഷഃ പുരാണസ്ത്വമസ്യ വിശ്വസ്യ പരം നിധാനം |

വേത്താസി വേദ്യം ച പരം ച ധാമ ത്വയാ തതം വിശ്വമനംതരൂപ || 38 ||

വായുര്യമോഽഗ്നിര്വരുണഃ ശശാംകഃ പ്രജാപതിസ്ത്വം പ്രപിതാമഹശ്ച|

നമോ നമസ്തേഽസ്തു സഹസ്രകൃത്വഃ പുനശ്ച ഭൂയോഽപി നമോ നമസ്തേ || 39 ||

നമഃ പുരസ്താദഥ പൃഷ്ഠതസ്തേ നമോഽസ്തു തേ സര്വത ഏവ സര്വ|

അനംതവീര്യാമിതവിക്രമസ്ത്വം സര്വം സമാപ്നോഷി തതോഽസി സര്വഃ || 40 ||

സഖേതി മത്വാ പ്രസഭം യദുക്തം ഹേ കൃഷ്ണ ഹേ യാദവ ഹേ സഖേതി|

അജാനതാ മഹിമാനം തവേദം മയാ പ്രമാദാത്പ്രണയേന വാപി || 41 ||

യച്ചാവഹാസാര്ഥമസത്കൃതോഽസി വിഹാരശയ്യാസനഭോജനേഷു|

ഏകോഽഥവാപ്യച്യുത തത്സമക്ഷം തത്ക്ഷാമയേ ത്വാമഹമപ്രമേയം  || 42 ||

പിതാസി ലോകസ്യ ചരാചരസ്യ ത്വമസ്യ പൂജ്യശ്ച ഗുരുര്ഗരീയാൻ |

ന ത്വത്സമോഽസ്ത്യഭ്യധികഃ കുതോഽന്യോ ലോകത്രയേഽപ്യപ്രതിമപ്രഭാവ || 43 ||

തസ്മാത്പ്രണമ്യ പ്രണിധായ കായം പ്രസാദയേ ത്വാമഹമീശമീഡ്യമ്|

പിതേവ പുത്രസ്യ സഖേവ സഖ്യുഃ പ്രിയഃ പ്രിയായാര്ഹസി ദേവ സോഢുമ് || 44 ||

അദൃഷ്ടപൂര്വം ഹൃഷിതോഽസ്മി ദൃഷ്ട്വാ ഭയേന ച പ്രവ്യഥിതം മനോ മേ|

തദേവ മേ ദര്ശയ ദേവരൂപം പ്രസീദ ദേവേശ ജഗന്നിവാസ || 45 ||

കിരീടിനം ഗദിനം ചക്രഹസ്തമിച്ഛാമി ത്വാം ദ്രഷ്ടുമഹം തഥൈവ|

തേനൈവ രൂപേണ ചതുര്ഭുജേന സഹസ്രബാഹോ ഭവ വിശ്വമൂര്തേ || 46 ||

ശ്രീഭഗവാനുവാച |

മയാ പ്രസന്നേന തവാര്ജുനേദം രൂപം പരം ദര്ശിതമാത്മയോഗാത്|

തേജോമയം വിശ്വമനംതമാദ്യം യന്മേ ത്വദന്യേന ന ദൃഷ്ടപൂർവ്വം  || 47 ||

ന വേദയജ്ഞാധ്യയനൈര്ന ദാനൈര്ന ച ക്രിയാഭിര്ന തപോഭിരുഗ്രൈഃ|

ഏവംരൂപഃ ശക്യ അഹം നൃലോകേ ദ്രഷ്ടും ത്വദന്യേന കുരുപ്രവീര || 48 ||

മാ തേ വ്യഥാ മാ ച വിമൂഢഭാവോ ദൃഷ്ട്വാ രൂപം ഘോരമീദൃങ്മമേദം 

വ്യപേതഭീഃ പ്രീതമനാഃ പുനസ്ത്വം തദേവ മേ രൂപമിദം പ്രപശ്യ || 49 ||

സഞ്ജയ ഉവാച |

ഇത്യര്ജുനം വാസുദേവസ്തഥോക്ത്വാ സ്വകം രൂപം ദര്ശയാമാസ ഭൂയഃ|

ആശ്വാസയാമാസ ച ഭീതമേനം ഭൂത്വാ പുനഃ സൌമ്യവപുര്മഹാത്മാ || 50 ||

അർജ്ജുന ഉവാച |

ദൃഷ്ട്വേദം മാനുഷം രൂപം തവ സൌമ്യം ജനാര്ദന |

ഇദാനീമസ്മി സംവൃത്തഃ സചേതാഃ പ്രകൃതിം ഗതഃ || 51 ||

ശ്രീഭഗവാനുവാച |

സുദുര്ദര്ശമിദം രൂപം ദൃഷ്ടവാനസി യന്മമ |

ദേവാ അപ്യസ്യ രൂപസ്യ നിത്യം ദര്ശനകാംക്ഷിണഃ || 52 ||

നാഹം വേദൈര്ന തപസാ ന ദാനേന ന ചേജ്യയാ |

ശക്യ ഏവംവിധോ ദ്രഷ്ടും ദൃഷ്ടവാനസി മാം യഥാ || 53 ||

ഭക്ത്യാ ത്വനന്യയാ ശക്യ അഹമേവംവിധോഽര്ജുന |

ജ്ഞാതും ദ്രഷ്ടും ച തത്ത്വേന പ്രവേഷ്ടും ച പരംതപ || 54 ||

മത്കര്മകൃന്മത്പരമോ മദ്ഭക്തഃ സംഗവര്ജിതഃ |

നിര്വൈരഃ സര്വഭൂതേഷു യഃ സ മാമേതി പാണ്ഡവ || 55 ||

ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേവിശ്വരൂപദര്ശനയോഗോ നാമൈകാദശോഽധ്യായഃ 

                                                                 ഹരിഃ ഓം